نویسنده : بهنام جباری -کارشناس ارشد الکترونیک

 

دو سیستم پدافند هوایی قدرتمند امروز جهان، سامانه دفاع موشکی اس چهارصد روس ها و سامانه دفاع موشکی پاتریوت آمریکایی ها هستند که هر دو طرف معتقدند که قوی ترین و سریع ترین دفاع ضد موشکی جهان را در اختیار دارند. آمریکا تلاش زیادی دارد تا متحدان خود را به خرید این سامانه دفاع موشکی  ترغیب کند و اخیرا ترکیه را به دلیل خرید اس400 از روسیه تحت تحریم قرارداده و از پروسه تولید اف 35 خارج نموده است و هندوستان و عراق را در صورت خرید این سامانه تهدید به تحریم نموده است.

در این نوشته ،  تفاوت های اس چهارصد با پاترویت را مرور می کنیم. و حتما توجه داشته باشید مسائل نظامی، مقوله ای نیست که بتوان جزییات دقیقی از رویدادها و اتفاقاتش در اختیار داشت و آنچه در رسانه ها نقل میشود، بررسی اجمالی اوضاع بر اساس شنیده ها و نوشته ها و ماحصل تحلیل ها بوده و به شناخت کلی ما به مسائل نظامی کمک می کند .

 

سامانه دفاع موشکی اس-400

این سامانه محصول شرکت آلماز آنتی روسیه است. در سال  ۲۰۰۷ میلادی تحویل ارتش روسیه شد و قیمت تجهیز هر کشور به این سامانه، بیش  از نیم میلیارد دلار اعلام شده است. ترکیه و چین از اصلی ترین مشتریان این سامانه هستند.

این سامانه زمین به هوا قابلیت‌های سیستم‌های دیگر از سری اس۳۰۰ را به چالش می‌کشد. سامانه S400شامل اجزای زیر است: خودروی ارتباطی 30K6E، خودروی فرمانده 55K6E،رادار هشدار دهنده N6E.6 92، واحد پرتابگر موشک 98ZHE، رادار درگیری 92N6، خودروی بارگذار و خودروی حامل موشک یدک و واحد کنترل K6E30.


 واحد کنترل  30K6E برای کنترل و هماهنگی اجزای مختلف اس۴۰۰ است . این سامانه توان کنترل اجرای مختلف سامانه های اس ۳۰۰ پی ام یو ۱ و پی ام یو ۲ و اس ۴۰۰ و اجزای سامانه های سام۱۱ و ۱۷ را دارد ویا می تواند سامانه های کوتاه برد پانتسیر اس۱ و تور ام ۱ و ام ۲را در کنار سامانه های اس۴۰۰ با یک دیگر مدیریت کند تا ارتفاع بالا و پایین را پوشش دهد.

واحد فرماندهي که تمام اطلاعات جمع آوری شده از رادار جستجو و رادار درگیری و سامانه مختلف را جمع اوری و در اختیار خدمه برای تصمیم گیری نهایی می گذارد.این واحد بر روی شاسی هشت چرخ اورال ۵۳۲۸ نصب است. در این خودرو ۵ نفر وجود دارند که کل سیستم را مدیریت می کنند. استقرار اين سامانه در پايگاه هوايي الحمیمیم در نزديكي لاذقيه مي‌تواند پوشش كامل و مناسب پدافند هوايي را در اين منطقه ايجاد كند.

 

 

 

قابلیت های سامانه زمین به هوای اس-400

۱ -یک سامانه اس ۴۰۰ دارای سه بخش است؛ بخش اول آن شامل هشت واحد ضد هواپیما و مجهز به ۱۲ سکوی پرتاب است، بخش دوم شامل سیستم‌های فرماندهی، هدایت و رادارها است و بخش سوم آن نیز به پشتیبانی فنی و نگهداری اختصاص دارد.

۲ -این سامانه برای منهدم کردن هواپیماها و موشک‌ها در فاصله‌های طولانی و متوسط طراحی شده است.

۳ -اس ۴۰۰ قادر است تا اهداف هوایی را در محدوده ۱۵۰ کیلومتری و موشک‌های بالستیک را در فاصله ۶۰ کیلومتری خود هدف قرار دهد.

۴- دارای ارتفاع عمل حداقل ۱۰ متر و حداکثر ۱۷ کیلومتر است.

۵- برای شلیک اولین موشک به ۱۵ ثانیه زمان نیاز دارد.

۶- اس -۴۰۰ با داشتن قابلیت چهار موشک مختلف؛ دوربرد، موشک‌های با برد متوسط و کوتاه قادر به پوشش کامل چارچوب عملیاتی خود است.

تصویر سامانه اس 400 با تمامی متعلقات

سیستم عملیاتی اس-400

 

 

سامانه دفاع موشکی پاتریوت(نوع پک3 بهعنوان جدیدترین نمونه)

، برای نخستین‌بار در سال۱۹۹۱ برای دفاع از عربستان‌سعودی و اسرائیل در جنگ خلیج‌فارس به‌کار گرفته شد.طراحی این سیستم از سال ۱۹۶۹ و تولید آن از سال ۱۹۷۶ شروع شده و در سال ۱۹۸۱ وارد خدمت رسمی در ارتش آمریکا شد و جایگزین سیستم موشکی هاوک به عنوان سامانه دفاع هوایی تاکتیکی اصلی نیروی زمینی ایالات متحده شد.

پاتریوت توسط شرکت ریتیون در ماساچوست و شعبه موشک‌ها و کنترل آتش کمپانی لاکهید مارتین در فلوریدا ساخته شده‌است. علاوه بر ایالات متحده، کشورهای آلمان، یونان، اسراییل، ژاپن، کویت، هلند، عربستان سعودی، مصر، اردن، اسپانیا و تایوان نیز مجهز به این موشک هستند و قطر هم قراردادی هفت میلیارد دلاری برای خرید این سیستم در سال ۲۰۱۴ امضا کرد. سیستم دفاع موشکی پاتریوت به‌طور گسترده در جنگ عراق شرکت داشته.سکوی پرتاب سامانه پاتریوت به یک رادار وابسته است. این سامانه از راداری زمینی برای جستجو، شناسایی و رهگیری هدف استفاده می‌کند. در زمانی که رادار پاتریوت روی هدف قفل می‌کند، موشک روی هدف در ۵۰ مایلی قفل می‌شود.سامانه پاتریوت حتی قادر است بدون مداخله انسان به‌طور کاملاً اتوماتیک کار کند. موشک‌های پاتریوت از یک سکوی زمینی پرتاب می‌شوند.

 مکانیزم پرتاب پاتریوت نبدین صورت است که سکوی پرتاب موشک پاتریوت ۴ تا ۱۶ پرتاب‌کننده دارد. تمام پرتاب‌کننده‌ها در سکو با یک مرکز کنترل به نام «کامیون کنترل درگیری» از طریق کابل‌های فیبری هوشمند یا رادیویی با هم در ارتباط هستند.

 این کامیون‌ها فرمان را به پرتاب‌کننده برای شلیک موشک ارسال می‌کنند. هر پرتاب‌کننده به اندازه یک تریلی است. یک پرتاب‌کننده می‌تواند ۴ موشک PAC-2 یا ۱۶ موشک PAC-3 در خود نگه می‌دارد. بعد از وارد کردن موشک‌ها، یک کامیون تأمین مجدد با یک جرثقیل به پرتاب‌کننده می‌چسبد و آن را با موشک‌های جدید بارگذاری می‌کند.

 

قابلیت های سامانه پاتریوت

۱ یک سامانه پاتریوت دارای چهار بخش عملیاتی است؛ واحد رادار، اتاق کنترل، واحد موشک و آتشبار.

۲ واحد رادار در سامانه پاتریوت قابلیت رصد ۵۰ هدف در آن واحد را دارد و در عرض ۹ ثانیه سیگنال آن به اتاق کنترل می‌رسد که با ارزیابی خطر تصمیم به شلیک موشک می‌گیرد.

۳ سامانه پاتریوت برای حفاظت از تأسیسات نظامی و پایگاه‌های هوایی در مقابل حملات هوایی به کار گرفته می‌شود و پایه و اساس عمل آن دفاع از دور است.

۴ قابلیت هدف قرار دادن اهداف هوایی در محدوده ۱۶۰ کیلومتری و موشک‌های بالستیک در ۷۵ کیلومتری خود را دارد.

۵ دارای ارتفاع عمل در محدوده ۶۰ متر تا ۱۵ کیلومتر است.

۶ پاتریوت پس از شناسایی تهدید ۹ ثانیه زمان برای شلیک اولین موشک نیاز دارد.

۷ سامانه پاتریوت "PAC-۳/MSE" قابلیت پرتاب ۱۶ موشک در آن واحد را دارد که طول هر یک از این موشک‌ها به پنج متر می‌رسد و کلاهک انفجاری با ۷۳ کیلوگرم وزن دارد.

پاتریوت پک 3 و متعلقات

سیستم عملیاتی پاتریوت

 

تفاوت های اصلی سامانه اس400 روسی با پاتریوت آمریکا

  • حداکثر سرعت اهداف قابل اصابت. متر بر ثانیه (اس ۴۰۰: ۴۸۰۰ / پاتریوت: ۲۲۰۰)
  • وقت لازم برای استقرار ثانیه ( اس ۴۰۰: ۵ تا ۱۰ دقیقه / پاتریوت: ۱۵ تا ۳۰ دقیقه)
  • برد اصابت به هدف آئرودینامیکی (اس ۴۰۰: ۲۵۰ کیلومتر / پاتریوت: ۱۶۰ کیلومتر)
  • ارتفاع اصابت به هدف آئرودینامیکی ( اس ۴۰۰: ۲۶ کیلومتر / پاتریوت: ۲۴ کیلومتر)
  • تعداد اهداف قابل شلیک همزمان (اس ۴۰۰: ۳۶ هدف /  پاتریوت: ۸ هدف)
  • تعداد موشک های قابل نشانه گیری همزمان (اس ۴۰۰: ۷۲ موشک / پاتریوت: ۲۴ هدف)
  • برد اصابت به اهداف تاکتیکی بالستیک (اس ۴۰۰: ۶۰ کیلومتر /پاتریوت: ۴۵ کیلومتر)
  • ارتفاع اصابت به هدف بالستیکی (اس ۴۰۰: تا ۲۷ کیلومتر / پاتریوت: تا ۲۰ کیلومتر)
  • برد کشف رادار (اس ۴۰۰: ۶۰۰ کیلومتر /  پاتریوت: ۱۸۰ کیلومتر)
  • واکنش سامانه (اس ۴۰۰: ۱۰ ثانیه /پاتریوت: ۱۵ ثانیه)
  • زاویه پرتاب موشک ها (اس ۴۰۰: ۹۰ درجه / پاتریوت:۳۸ درجه)

 

بر اساس مطالب مطرح شده تا بدینجا میتوان اذعان کرد ، S-400 به عنوان پیشرفته ترین سامانه موشکی دفاع هوایی تولید سری در جهان دیده می شود و نزدیکترین رقیب آن پاتریوت آمریکایی قادر به سرنگونی هواپیما و موشکهای بالستیک است. در اینجا مقایسه پارامترهای فنی نیز قابل طرح شدن است:


S-400 می تواند اهدافی را که با سرعت 17 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند سرنگون کند. (در حالی که پاتریوت / PAC-3 فقط می توانست هدفی را که با سرعت 8 کیلومتر در ساعت حرکت می کند سرنگون کند)

S-400 می تواند همزمان با 72 هدف درگیر شود و 160 هدف را در آن ردیابی کند. پارامترهای مشابه برای پاتریوت 36 و 125 هدف است.

S-400 یک هدف را در فاصله 600 کیلومتری قرار می دهد و می تواند در برد 400 کیلومتری را نابود کند (با آخرین موشک 40N6E که اخیراً با موفقیت آزمایش شده است). پاتریوت می تواند یک هواپیما را در 180 کیلومتری و موشک دشمن را در 100 کیلومتری قرار دهد.

S-400 قادر است اهدافی را که به پایین 10 متر و تا 30 کیلومتر می رسند پایین بیاورد در حالی که پاتریوت PAC-3 کمترین هدف خود را در ارتفاع 50 متری با بالاترین در 25 کیلومتری منهدم می کند.

زمان استقرار برای S-400 و Patriot PAC-3 به ترتیب 5 دقیقه و 25 دقیقه است.

منابع آگاه مختلف گفته اند که برای اصابت یک هواپیما با احتمال کمتر از 0.99 ، باید 1-2 موشک S-400 یا 2-3 موشک پاتریوت پرتاب شود. در صورت مقابله با حمله موشک بالستیک نسبت 1/2 یا 3 به نفع S-400 خواهد بود.

استفاده از سیستم پاتریوت در شرایط واقعی استقرار جای تردید در عملکرد آن را باقی گذاشته است. به عنوان مثال ، پس از جنگ خلیج فارس 1991 مشخص شد که فقط یک درصد موشک های SCUD عراق در واقع توسط باتری های پاتریوت محافظت می کنند که از عربستان سعودی و اسرائیل محافظت می کنند. در صورت حمله موشکی عراق به پادگان نظامی آمریكا در ظهران (عربستان سعودی) در فوریه 1991 ، شکست رهگیری پاتریوت به فاجعه ای منجر شد - 27 نیرو کشته شدند ، حدود 100 نفر زخمی شدند. در سال 2003 نیز عملکرد کلی بهتر بود. همچنین مواردی از رهگیری ناموفق موشکهای بالستیک منسوخ پرتاب شده توسط ارتش صدام در روزهای اول حمله وجود داشت. اثربخشی سیستم های پاتریوت با وجود شرایط تقریباً ایده آل ثابت بود: اهداف با سرعت کم ، پرتاب های انفرادی ، عدم وجود محیط ECM و اهداف کاذب. گزارش شده است که پس از سالهای 1991 و 2003 ، ارتقا significant قابل توجهی انجام شده است اما تجربه سعودی در مقابله با موشک های یمنی (قابل مقایسه با موشک های مورد استفاده عراقی ها) تقریباً همان عدم کارایی را نشان می دهد - به حمله موشکی نوامبر 2017 علیه ریاض توجه داشته باشید.

استفاده مقابله ای از سیستم های پاتریوت برخی از کمبودهای سیستم را نیز برجسته کرده است:

حساسیت زیاد به ورود گرد و غبار و تأمین برق ناپایدار. همچنین گزارش هایی از پرتاب های تصادفی گزارش شده است.

با این حال ، S-400 هنوز در نبرد آزمایش نشده است ، بنابراین هیچ سابقه ای در مورد شلیک آن در هنگام نبرد واقعی وجود ندارد. این سیستم در سوریه مستقر شده است ، اما هنوز هیچ هدفی را درگیر نکرده است. گزارش هایی مبنی بر تبدیل استقرار S-400 به طور موثر منطقه عملیاتی روسیه در سوریه را به منطقه "ممنوع پرواز" تبدیل کرده است. برخی از رسانه های غربی گزارش می دهند که ائتلاف به رهبری آمریکا و هواپیماهای اسرائیلی از منطقه تحت پوشش S-400 جلوگیری می کنند.

جالب است بدانید که چین که سیستم هوایی ضد هوایی و ضد موشکی خود را دارد ، S-400 را به عنوان گزینه خرید انتخاب می کند. لازم به یادآوری است که ترکیه ابتدا پیشنهاد چین را برای سیستم دفاع هوایی رد کرد.

اعتقاد بر این است که افزایش فعالیت هواپیماهای آمریکایی در دریای جنوب چین ، چین را مجبور به خرید S-400 از روسیه کرده است. در این روند اذعان کرد که سیستم دفاع هوایی ساخت داخل آن برای مقابله با هواپیماهای پیچیده ایالات متحده مانند F-35 و F-22 کافی نیست. چین ، اولین مشتری بین المللی دریافت کننده S-400 ، قرار است این سیستم را در آگوست یا سپتامبر 2018 آزمایش کند.

گفته می شود که یک برتری مهم  S-400 توانایی آن در شناسایی هواپیماهای پنهانکار مانند F-35 و J-20 چینی است که با  اثر رادار کم مشخص می شوند. اینکه چقدر قابلیت شناسایی هواگردهای پنهانکار موثر است مشخص نیست. اما کافی است بگوییم که یک نگرانی عمده بین  مفسران غربی وجود دارد که S-400 می تواند F-35 نسل پنجمی را که برای تولید آن 396 میلیارد دلار هزینه صرف شده را به حد یک هواپیمای معمولی نسل 4 تنزل ارزش دهد و در نتیجه مزیت های فنی و قیمتی خود را از دست دهد. اگر خرید S-400 توسط هند علی رغم فشارهای آمریکا عملی شود ، این مورد در مورد J-20 چینی نیز صدق خواهد کرد.